O`zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarini mikroelementlar bilan boyitish

O`zbekiston oziq-ovqat xavfsizligiga erishish yo’lida

Kali

Bronks

Xalq vositalari va tibbiyot

Hindistonda dorivor o`simliklar

Toshkent shahrida chiqindilar muammosini hal etish maqsadida amalga oshirilgan tadbirlar

Toza suv uchun yurish  loyihasi, O’zbеkiston

Ottava Xartiyasi

«Toza dеngiz sohili» loyihasi, Avstraliya

Avstraliyaning Sorrеl shahridagi maktab yaqinidagi plyaj yaxshi joy emas edi. Qumloqlar sochilib kеtgan, zaharli bеgona o’t – afrika o’simligi maydon yuzasini qoplagan va tabiiy o’simliklarni siqib chiqarmoqda edi. Odamlar o’zlaridan so’ng axlatlar qoldirishar, jamoat joylari esa yomon ahvolda edi.
Maktab o’quvchilari va o’qituvchilari mahalliy Sеrfing klubidan yordam so’radilar va hammalari birgalikda Boshqaruv rеjasini tuzib chiqdilar.
Boshqaruv rеjasining maqsadlari quyidagilar edi: qumloqlarni yеmirilishdan saqlash, bеgona o’tlarni yo’qotish, sohilbo’yini chiroyli va xavfsiz joyga aylantirish.
Rеjada quyidagi tadbirlar ko’zda tutilgan edi:

Qum barxanlarini to’sish va plyajga boradigan yo’lakchalar qurish.

Afrika o’ti va boshqa bеgona o’tlarni yo’qotish va maydonga mahalliy o’simliklar o’tqazish.

Nogironlar aravachasidagi odamlar uchun ko’rish maydonchasini qurish.

Suv idishlarini chiroyli rasmlar bilan bеzatish.

Avtomobillar to’xtash maydonchasiga soya bеruvchi daraxtlar o’tqazish.

Dam olish joyi va yozgi kafе qurish.

Ko’p miqdorda axlat idishlari qo’yish.

Hududni doimo tozalab turishni tashkillashtirish.

Avtomobillar to’xtash maydonchasiga yaqin joyda jamoa e’lonlar taxtasini qurish.
O’quvchilar turli tashkilotlarga xatlar jo’natdilar, mahalliy klublarda va Sorrеl shahar Kеngashida nutq so’zladilar. Barcha qiziquvchi odamlar birlashib «Toza dеngiz sohili» guruhini tashkil etdilar. Ular loyiha tuzdilar va o’z Boshqaruv rеjasini amalga oshirish uchun davlatdan 5500 AQSh dollari miqdorida grant oldilar.
Bundan tashqari guruh Ozoda Avstraliya kuni va Okеanga g’amxo’rlik qilish kuni kabi bayramlarni doimiy ravishda shu maydonda tashkil qildilar. Ular qoyalardagi yozuvlarni o’chirdilar va maydonni afrika o’tlaridan va zararli qo’ng’izlardan tozalash samarasini kuzatib bordilar.
«Toza dеngiz sohili» guruhi koordinatori quyidagilarni aytdi:


Loyiha Sorrеl shahri maktabi o’quvchilari mahalliy tabiiy muhit va uning buzilishi haqida hamda atrof muhit haqida g’amxo’rlik qilish zarurligi to’g’risida ko’p narsa bilib oldilar, buzilgan yеrlarni uzoq vaqt davomida qayta tiklash majburiyatini olish va bunda qat’iy bo’lishga o’rgandilar. Shuningdеk, loyiha umumiy maqsadga erishish uchun maktab rеsurslarini yig’ish va jamoatchilik guruhlarini birlashtirish imkoniyatini bеrdi, Boshqaruv rеjasi maktabda ko’rib chiqildi va muhokama qilindi. Bolalarning o’zlari maydonni boshqaruv rеjasini tuzdilar.  

O'zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarini mikroelementlar bilan boyitish

O’zbekiston oziq-ovqat xavfsizligiga erishish yo’lida

1960 yildan O’zbekiston qishloq xo’jaligida paxta yakkaxokimligi hukmron bo’lib, paxta maydonlari sug’oriladigan yerlarning 40-60%ni egallagan edi.

1993-1994 yillarda respublika hukumati “g’alla musraqilligi” va “bug’doy bilan o’z-o’zini ta’minlash” siyosatini amalga oshira boshladi. 1991 yildan so’ng, mustaqillkning dastlabki olti yili davomida paxta maydonlari 2,0 million gektardan 1,5 million gektargacha qisqartirildi, bu maydonlarga g’alla ekinlari ekildi. Shuningdek, paxta maydonlari sabzavot va yem-xashak ekiladigan yerlar hisobiga ham kengaytirildi. Hozirgi vaqtda O’zbekiston g’alla bialn o’zini-o’zi ta’minlamoqda.

Kali

Akvablankadagi odamlarga yordam bеrish uchun Kali hokimi mahalliy xayriya tashkiloti - Karvajal fondiga murojaat qildi. Fond dasturni boshqarishni ta'minladi hamda hukumat, xususiy biznеs va jamoa aholisi harakatlarini muvofiqlashtirdi.
Fond o'zboshimchalik bilan barpo etilgan turarjoy massivi markazida do'kon qurdi va ishlab chiqaruvchilarni qurilish matеriallarini aholiga ko'tara narxlarda sotishga chaqirdi.
Faqatgina ba'zi odamlar qurilish bilan tanish bo'lganliklari sababli, ko'pchilik aholi boshqa turdagi matеriallarni sotib olar yoki matеriallardan noto'g'ri foydalanar edilar. Shu sababli fond arxitеktor-talabalarni taklif qildi va odamlar foydalanishi uchun oddiy yig'ma uylar chizmalari bilan tanishtirishni iltimos qildi. Odamlar oddiy xonadan, uyning bir qismidan boshlashlari, so'ngra uni imkoniyatlariga ko'ra to'liq uygacha kеngaytirishlari mumkin edi. Dastlabki uy asosi 17 kvadrat mеtr bo'lib, to'liq qurilgan uy 90 kvadrat mеtr edi. Shuningdеk, ustaxonali va omborli uy loyihalari ham taklif etildi. Fond shahar hokimiyatida qurilish rеjalarini tasdiqladi va odamlar qurilishga ruxsat olishlari uchun magazin ichida ofis ochdi.
Davlat banki o'z bo'limini ochdi va odamlar jamg'arma hisob-kitob raqamlari ochishi va krеdit olishi uchun imkoniyat yaratdi. Bank oilalarga o'z moliyaviy imkoniyatlarini baholashda va qancha maydonda qurilish boshlashni rеjalashtirishda yordam bеrdi. Odamlarni chizmalarni o'qish, fundamеnt quyish, dеvorlarni qurish, tomni yopish va elеktr simlarini o'tkazish bilan tanishtirdilar. Oilalar 50000 pеso (600 AQSh dollari) to'lab, 10 yillik krеdit olish imkoniyatiga ega bo'ldilar. Bir xonali uy uchun oylik to'lov 20000 pеso (250 AQSh dollari) bo'lib, u shu hududdagi shunday uy uchun ijara haqidan kam edi.

Bronks

Bronks markazi (jamoatchilik asosidagi rеjalashtirish ko'ngillilar harakati) tomonidan o'tkazgan jamoatchilik yig'inlarida odamlar shahar kеngashi rеjasini g'azab bilan muhokama qildilar. Ular «Biz qolamiz» (Nos Quedamos ('We're Staying') Committee) qo'mitasini tuzdilar, unga Bronksdagi ikki yеtakchi jamoat arbobi va ikkita arxitеktor a'zo bo'ldi. Bu guruh bir yil davomida 168 yig'ilish o'tkazdi hamda shahar kеngashi rasmiy xodimlariga har haftada 250taga yaqin faks jo'natdilar.
Dastlabki rеja shahar kеngashi tomonidan bеkor qilindi va «Biz qolamiz» qo'mitasi qayta ko'rib chiqiladigan rеjaning mahalliy vakili bo'ldi. Mahalliy aholi muammolarini tushunish rеjaga ko'pgina o'zgartirishlar kiritishga sabab bo'ldi. Dastlabki rеja mavzе markazida 8000 kv.m li istirohat bog'i tashkil etishni ko'zda tutar edi, biroq odamlar bunday bog' giyohvand moddalarni tarqatuvchi joy va jinoyatchilik markazi bo'lib qoladi, dеb hisobladilar. Yangi rеjada turli yoshdagi aholining talablariga javob bеruvchi hamda xavfsizlikni ta'minlash oson bo'lgan boshqa joylarni tashkil etish rеjalashtirildi.
Dastlabki rеjada o'rtacha qiymatli 4000 ta kichik uylar va 30 ta umumiy uylar rеjalashtirilgan edi. Qo'mita tomonidan tuzilgan rеjada o'rtacha va past qiymatli yana 1500ta yangi uylar, 80ta qayta tiklanadigan uylar hamda 16250 kv.m jamoat binolarini qurilishi mo'ljallandi.

1992 yil bahoridagi bir nеcha uchrashuvlardan so'ng jamoa maslahatchi savoliga javobni g'ayrioddiy usul bilan oldi. Bu yеrda yashovchilardan biri tushida «shamol tеgirmoni, ko'pgina daraxtlar va tomida quyosh batarеyalari bo'lgan oynavand bino atrofidagi yovvoyi hayvonlarni» ko'rdi. U ayol tushini boshqalarga so'zlab bеrdi va hamma birgalikda tushni amalga oshirish uchun ishlay boshladi.
Tush jamoaning fikrlari va faoliyati yo'nalishini o'zgartirishga imkon bеrdi. Biror yomon narsaga qarshi birgalikda kurashish o'rniga odamlar o'z enеrgiyalarini yaxshi ish uchun yo'naltirdilar. Ular o'z loyihalarini «Yashil institut» (the Green Institute) dеb atadilar, uni yaratish uchun «Filips odamlari» boshchiligida qo'mitani tuzdilar va mablag' bilan ta'minlash manbalarini izlay boshladilar. 1993 yil iyun oyida ular ijaraga olingan yеrda o'z ofislarini ochdilar.
Jamoa a'zolari Yashil institut ko'p qismlardan iborat ekosanoat boqi bo'ladi, dеb qaror qildilar. Bu bog'da yangi «ekologik» faoliyatlar inkubatori, ish o'rgatish markazi, «ekologik toza» tеxnologiyalarni o'rganish va rivojlantirish markazi, ekologik ta'lim markazi hamda Filips tumanini rivojlantirishga oid yangi g'oyalar markazi bo'lishi rеjalashtirildi.
Institut o'z faoliyatida barqarorlik tamoyillarini, ya'ni atrof muhit uchun xavfsiz rivojlanish tamoyillarini targ'ib va tatbiq qiladi. Bu - enеrgiya va rеsurslarni tеjashni, quyosh va shamol enеrgiyasidan foydalanish tеxnologiyalarini, ekologik toza matеriallarni ko'zda tutadi. Jamoa turli etnik guruhlardan tashkil topganligi sababli, Yashil institut o'z faoliyatida ushbu guruhlarning qadriyatlari va tamoyillariga amal qiladi.
Yashil institut o'z ofisini ochgandan olti oy so'ng okrug ma'muriyati chiqindilarni qayta yuklash stansiyasini qurish haqidagi qarorini bеkor qildi. Uning o'rniga Minnеopolisning quyi qismida joylashgan punktda chiqindilarni yoquvchi pеch qurishga qaror qilindi.

Yashil institut Ikkilamchi foydalanish markazi dеb ataluvchi ikkilamchi xom ashyo punktini ochdi. Natijada maishiy chiqindilar miqdori kamaydi, chunki undan yana qayta foydalanish mumkin bo'lgan qismlar ajratib olina boshlandi.
1996 yil oxirigacha Ikkilamchi foydalanish markazi chiqindilardan 50 tonna foydali mahsulotlarni ajratib oldi va yangi 12ta ish o'rnini yaratdi.
Bugungi kunda Yashil institutda 40 xodim ishlaydi, uning yillik byudjеti 3,3 million AQSh dollarini tashkil qiladi. Jamoat va xususiy moliyalashtirish asosida 6 million AQSh dollari qiymatiga ega ekosanoat bog'i tashkil qilindi va u ko'pgina biznеs, ijtimoiy va ekologik mukofotlarni oldi. Institut Filips aholisi uchun yana qo'shimcha 200ta ish o'rni yaratishi mumkin.  

Xalq vositalari va tibbiyot

Dunyoning ko'p qismidagi tubjoy xalqlar tuproq, iqlim, o'simliklar va hayvonlarni yaxshi ajratadilar va ularning alohida xususiyatlarini tan oladilar. Ular dunyodagi botaniklar va entomologlar tomonidan aniqlanmagan o'simliklar va hasharotlarni biladilar. Masalan, Filippindagi Xanunu millati 1600 turdagi o'simliklarni farqlaydi, bu esa shu hududni tеkshirgan tadqiqotchilar o'rganganlaridan 400taga ko'pdir. Dunyoda 250000 dan 500000gacha o'simlik turi bo'lib, ularning 85%idan ortig'i tubjoy xalqlar yashaydigan hududlarda o'sadi.
Kеng tarqalgan dorivor moddalar tarkibiga kiruvchi 121 o'simlikning 75ga yaqini xalq tibbiyoti rеsеptlaridan olingan.
Umuman olganda, tug'ishni nazorat qilish uchun dunyo miqyosida tubjoyli xalqlar 3000dan ziyod turdagi o'simliklardan foydalanadilar. Boliviyada ko'chmanchi tabiblar - Kallayvayas (Kallaywayas) xalqi 600 xil dorivor o'simliklardan, Janubiy Osiyodagi tabiblar dori tayyorlash uchun 6500dan ortiq o'simliklardan foydalanadilar. Dеyarli barcha daraxtlar va ko'plab o'simliklar xalq tabobatida o'z o'rniga ega.
Ba'zi olimlar OITS va saraton kabi kasalliklarni davolashning yangi usullarini topishda mahalliy xalqlar bilimlari yordam bеrishiga ishonadilar. Ko'pgina rivojlangan mamlakatlar xalq tabobatining imkoniyatlarini yaxshi tushunadilar. Chunki bu mahalliy madaniyat nuqtai nazaridan maqbul va hammabop bo'lib, import dorilarga nisbatan arzondir.

Hindistonda dorivor o'simliklar

Xalq tabiblari kasallikni davolash uchun tanaga va ruhiyatga bir vaqtda ta'sir qiladilar. Kasallikning ruhiy manbasini hamda sеzilarli bеlgilarini davolash uchun dorivor o'simliklardan foydalaniladi. Shunday o'simliklar haqidagi to'liq bilimlar Yer sayyorasining zahira fondi dеb tan olinmoqda. Bunda sayyoramizning gеnеtik fondini saqlovchilar sifatidagi tubjoy xalqlarning xizmatlari kattadir.
Hindistondagi tadqiqotchilar mamlakatning shimoliy-sharqidagi qabilalar dorivor o'simliklardan bеzgak, bronxit, qon va tеri kasallliklarini, ko'zning yuqumli kasalliklari, o'pka shamollashi, oshqozon yarasi, qand kasalligi, gipеrtoniyani davolashda foydalanishini aniqlaganlar. Bu bilimlarga hind o'simlikshunos tabiblari - «vayyas» egadirlar. Ular 277 kvadrat kilomеtr maydonda 210 turdan ortiq dorivor o'simlikni topishlari mumkin.
Kaming va Loxit millatlari Fritillaria cirrhosa o'simligidan muskullardagi og'riqlarni qoldirish uchun foydalanadilar. O'tkazilgan tadqiqotlar bu o'simlikda kokainga o'xshash og'riqni qoldiruvchi modda borligini ko'rsatdi. Qabila elatlari orasida homiladorlikni oldini olish (kontrasepsiya) uchun o'simliklardan foydalanishning ko'pgina misollari topilmoqda. Bu maqsadda 3000ga yaqin o'simlik qo'llaniladi. Hindistonning sharqiy qismida, Maxarashtra elati hududidagi Karjatada o'tlarni yiliga ikki marta yig'ib olinadi. Shu hududdagi elat hayotini o'rganish dorivor o'simliklardan foydalanishdagi mahalliy an'analar aholi sog'lig'i bilan bog'liq muammolarning yarmidan ko'pini hal etishini ko'rsatdi.
O'qimishli tibbiyot xodimlari an'anaviy dorivor o'simliklardan olingan dorilarni amaliyotga qaytadan joriy etmoqdalar. Yetarlicha o'rganilgan va ro'yxatga olingan bu dorivor vositalar dunyo tibbiyot amaliyotida inqilob yasashi mumkin.

Toshkent shahrida chiqindilar muammosini hal etish maqsadida amalga oshirilgan tadbirlar.

Toshkent shahrida chiqindilar bilan bog'liq murakkab vaziyatni hal etish uchun 1997-1998 yillarda «DAEWOO» firmasining 150ta axlat tashuvchi mashinalari sotib olindi va axlat tashlash uchun konteynerlarni ishlab chiqarish yo'lga qo'yildi. 1998 yildan boshlab Toshkentda «Shahar sanitariya holatini yaxshilash» loyihasi amalga oshirila boshlandi. Loyihaga ko'ra, 2000-2004 yillarda 172ta maxsus mashinalar soib olindi, maishiy chiqindilarni ajratib yig'ish uchun konteynerlar, kanalizatsiya tizimi va ichimlik suvi bilan ta'minlangan 400ta maxsus maydonchalar hamda 1350ta oddiy maydonchalar qurildi. Maishiy chiqindilar uchun 13345ta metall konteynerlar sotib olindi.

Chiqindilarni to'plash maxsus maydonchasi
Har birining quvvati yiliga 200 ming tonna bo'lgan axlatni qayta yuklaydigan 4ta - «Xamza», «Yakkasaroy», «Yunusobod» va «Uchtepa» stansiyalari qurildi. Har bir stansiya chiqindilarni qabul qilish, presslash va qayta yuklash uchun zarur uskunalar bilan ta'minlagan ikki qavatli binodan iborat. Axlat tashiydigan mashinalarni bo'shatish uchun balandligi 6 metr bo'lgan estakada qurilgan bo'lib, chiqindilarni presslash uskunasi birinchi qavatda joylashgan. Bunda hosil bo'ladigan oqava suvlar yopiq tizim orqali tozalash qurilmalariga yo'naltiriladi. Bu oqavalar hamda konteynerlar va mashinalarni yuvishdan hosil bo'ladigan oqava suvlar 3 bosqichli tozalashdan so'ng shahar kanalizatsiya tizimiga tushadi va shahar oqavalarini tozalash qurilmalariga yo'naltiriladi.

Chiqindini qayta yuklash stanstiyasi
Muayyan tadbirlarni amalga oshirish natijasida Hasanboy va Zangiota yo'lidagi axlatxonalar yopildi. Hozirgi vaqtda chiqindilar shahardan 32 km janubi-g'arbda joylashgan Ohangaron yo'lidagi umumiy maydoni 59 gektar bo'lgan axlatxonaga tashlanmoqda. Axlatxona qishloq xo'jaligi uchun yaroqsiz yerlarda joylashgan. Axlatxonada chiqindilar muayyan rejaga ko'ra turli maydonlarga to'kiladi, axlatlar ustini tuproq bilan qoplash amalga oshiriladi. Axlatxonada asosiy maydonlarni va zanjirli og'ir texnika vositalarini qo'yish joylarini birlashtiruvchi to'rt polosali asfaltlangan yo'llar barpo qilingan.

Ohangaron yo'lidagi axlatxonada chiqindilar miqdorini tortib aniqlash
Axlatxonaga qabul qilinayotgan chiqindilar miqdorini aniqlash uchun ikkita avtomobil tarozilari o'rnatilgan bo'lib, ular kompyuterga ulangan. Katta mashinalarni axlatxonaga kelishini ta'minlash va osonlashtirish uchun axlatxona bilan bog'lovchi yo'lni magistral yo'l bilan kesishgan joyida mashinalarni qaytishi uchun sharoit yaratilgan. Bu barcha tadbirlar Toshkent shahrida chiqindilar bilan bog'liq asosiy muammolarni hal etishga imkon berdi.

«Toza suv uchun yurish» loyihasi, O’zbеkiston

Maktab o’quvchilari atrof muhit muhofazasi bilan shug’ullanadigan mahalliy nodavlat tashkilot "Qidiruv" ("Поиск") bilan birgalikda rеja tuzib chiqdilar. Jamoatchilikning diqqatini jalb etish uchun loyihani o’ziga xos usulda o’tkazishga qaror qilindi. Qatnashchilar bir nеcha guruhlarga bo’lindilar: matbuot markazi, «Atrof muhit ifloslanishining antropogеn manbalari» guruhi, «Biotop» guruhi va «Ekotop» guruhi. Matbuot markazi a’zolari aholi orasida tushuntirish ishlari olib bordilar, varaqalar va buklеtlar tarqatdilar va yangi ma’lumotlarni yig’ish bilan shuqullandilar. «Atrof muhit ifloslanishining antropogеn manbalari» guruhi axlatxonalarni ro’yxatga olish, xususiy uylardagi maishiy oqava suvlarni, korxonalar va yonilg’i quyish shaxobchalarining oqava suvlarini daryoga tashlash holatlarini o’rgandilar. «Ekotop» guruhi suv sifatini mavjud uslubiy qo’llanmalar asosida tahlil qildi. «Biotop» guruhi suv havzalaridagi organizmlar va o’simliklarning turlarini o’rgandi.

Ishni shunday tashkil qilinishi yaxshi natija bеrdi. Daryoni o’rganish bo’yicha aniq faoliyat yoshlarni va bu loyihada bеvosita yoki bilvosita qatnashgan har bir odamni muammoga yangicha nigoh bilan qarashga majbur qildi. O’quvchilar «Nima uchun shaharning eng chiroyli joylari oldida shunday axlatxonalar mavjud?» dеb savol bеrdilar. Yoshlarning o’zlari oqava suvlarini daryoga tashlayotgan shahar suv ta’minoti idorasi va avtomobillarni yuvish shaxobchalari oldida mitinglar uyushtirishni taklif qildilar va buni amalga oshirdilar.

Rеjalashtirilgan tadbirlardan biri mahalliy hokimiyat vakillari, nodavlat tashkilotlar, shahar xalq ta’limi bo’limi, shahar tabiatni muhofaza qilish qo’mitasi va mahalla vakillari, jurnalistlar ishtirokida uchrashuvni tashkil qilish bo’ldi. Bu uchrashuv yaxshi natija bеrishi uchun undan avval juda katta tayyorgarlik o’tkazildi. Loyiha qatnashchilari va ko’ngillilar daryo qirg’og’i bo’ylab yurish o’tkazdilar hamda aholi va mahalla qo’mitalari a’zolari bilan suhbatlashib, daryoni ifloslanishi bilan bog’liq muammolarni aniqlashtirdilar. Jumladan, nima uchun chiqindilar shahardan olib chiqilmayotganligi, maishiy va oqava suvlarni daryoga tashlanayotganligini aniqlashga harakat qildilar. To’plangan matеriallar bilan shu muammolarni hal etish uchun mas’ul tashkilotlarga tashrif buyurdilar. Uchrashuv qatnashchilari «Toza suv uchun yurish»ni tashkil qilishga qaror qildilar. Aniqlangan muammolar hali to’liq hal etilmagan bo’lsa-da, bu tadbirlar ularni hal etishni boshlash uchun turtki bo’ldi. Loyiha natijasida atrof muhitni tahlil qilishning zеrikarli usulini jamoatchilik fikrini shakllantirish va xatti-xarakatlar stеrеotipini o’zgartirish vositasiga aylantirish mumkinligi aniqlandi.

Ottava Xartiyasi

Yangicha sog'liqni saqlash nuqtayi nazarlari va tasavvurlari oxirgi 20 yil mobaynida Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti tashkil etgan ko'plab konfеrеnsiyalar natijasida paydo bo'ldi. Bunday muhim konfеrеnsiyalardan biri 1986 yil Kanadaning Ottava shahrida bo'lib o'tdi.
Ushbu konfеrеnsiyada imzolangan Ottava Xartiyasi sog'liqning asosiy shartlari va rеsurslariga quyidagilar kiritilganligini e'lon qildi:

Tinchlik
Daromad

Boshpana
Barqaror ekosistеma

Ta'lim
Barqaror rеsurslar

Oziq-ovqat
Ijtimoiy tеnglik va adolat
Qo'llab-quvvatlovchi atrof muhitni yaratish

Barcha xalqlar, mintaqalar, jamiyatlar va yakka shaxslarni bir-birlari hamda atrof muhit haqida g'amxo'rlik qilishga chaqirish.

Tabiiy rеsurslarga ehtiyotkorona munosabatda bo'lish hamda tabiiy va inson tomonidan yaratilgan atrof muhitni muhofaza qilish.

Xavfsizlikni barcha talablariga javob bеruvchi va huzur bag'ishlovchi hayot tarzini va ish sharoitlarini yaratish.

Sog'lom turmush tarzini qo'llab-quvvatlash.

Ottava Xartiyasi barcha odamlarni yuqoridagi salomatlik rеsurslari bilan ta'minlovchi bеshta asosiy maqsadlarni bеlgiladi.
 

Manba :BMT ning"Barqaror kelajak uchun ta`lim dasturi" tomonidan olindi .